Σύντομη ιστορία της μεταξοτυπίας.

Η καταγωγή της μεταξοτυπίας τοποθετείτε στην Ιαπωνία και στην δυτική Κίνα στις σπηλιές των Εκατοντάδων Μπουντχας και θεωρείτε η εξέλιξη της παραδοσιακής τέχνης του τυπώματος στο ύφασμα με χρήση διάτρητων προτύπων “stencil” για τελετουργικούς σκοπούς.

Η κατασκευή περίπλοκων σχεδίων εκείνη την εποχή ήταν ένα ακριβοπληρωμένο και προστατευμένο από το ιερατείο επάγγελμα αλλά η ευαισθησία που είχαν τα χάρτινα “stencil” ήταν ένα εμπόδιο καθώς είχαν την τάση να σκίζονται στο τύπωμα.

Το πρόβλημα λύθηκε με την ενίσχυση του “stencil” με κόλλημα μιας πλεξούδας μεταξένιων κλωστών, ή ανθρώπινων μαλλιών Νέα επίπεδα περίπλοκων μορφών δημιουργήθηκαν με αυτή την τεχνική και τα “stencil” καλύφθηκαν με ένα πλέγμα από βοηθητικές κλωστές.

Το επόμενο λογικό βήμα ήταν να τεντώσουν ένα πλέγμα από μεταξωτές κλωστές σε ένα ξύλινο πλαίσιο και να κολλήσουν το διάτρητο πρότυπο σε αυτό.

Ακόμη οι πρώτοι κάτοικοι των νησιών Φίτζι ετοίμαζαν τα “stencil” ανοίγοντας οπές σε μια επιφάνεια από μπανανόφυλλα ενισχυμένη με ίνες και μετά πέρναγαν μια φυτική βαφή μέσα από τις οπές τυπώνοντας το ύφασμα.

Η τέχνη της μεταξοτυπίας μεταφέρεται στις αρχές του 20ου αιώνα, πρώτα σαν μια μέθοδος τυπώματος διαφημιστικών και μετά αναγνωρίζεται σαν μια από τις εφαρμοσμένες τέχνες.

Υιοθετήθηκε από τις βιομηχανίες που φτιάχνουν υφάσματα και ταπετσαρίες σαν μια μέθοδο εκτύπωσης για υψηλής ποιότητας προϊόντα.

Τα “stencil” έχουν μια μεγάλη και όμορφη ιστορία η λέξη προέρχεται από το γαλλικό estencler. Η χρήση “stencil” σαν τεχνική διακόσμησης χάνεται στα βάθη της Ανατολής και τελικά πήρε τον δρόμο της στην Ευρώπη.

Τα πρώτα γαλλικά “stencil” χρησιμοποιήθηκαν για να διακοσμήσουν κάρτες, βιβλία, κείμενα και αφίσες. Συχνά τα χρωματισμένα διακοσμητικά σχέδια μιμούνται τα υφάσματα και τις ταπετσαρίες.

Οι χειροποίητες αφίσες με “stencil” έγιναν τόσο δημοφιλής ώστε εμφανίσθηκαν στα καλύτερα σπίτια σε όλη την Ευρώπη. Αλλά ήταν τόσο ακριβές και ταυτόχρονα με την εμφάνιση της βιομηχανικής επανάστασης που έφερε νέες μεθόδους παραγωγής αφισών, γρήγορα οδήγησαν στην παρακμή των “stencil” ως διακοσμητική τέχνη.

Ευρωπαϊκές μειονότητες στην Βόρεια Αμερική κατά την διάρκεια του 18ου και 19ου αιώνα έφεραν τα διακοσμητικά “stencil”.

Καλλιτέχνες συχνά ταξίδευαν στις επαρχίες ασκώντας το ταλέντο τους διακοσμώντας σπίτια, εκκλησίες και δημόσια κτήρια. Τελικά ο τρόπος της διακόσμησης τους έγινε συνώνυμος με την Αμερικανική τέχνη. Με τον ερχομό της Βικτοριανής εποχής και της καλλιτεχνικής και χειροτεχνικής τάσης, η τέχνη των “stencil” άνθησε.

Αλλά οι εποχές πέρασαν και πάλι οι τάσεις άλλαξαν και η τέχνη των “stencil” έχασε την προτίμηση της σαν διακοσμητική τεχνική μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα.

Η τεχνική των “stencil” σήμερα είναι μια δημοφιλής διακοσμητική λύση έχει επιβιώσει σε μια θυελλώδη ιστορία ώστε να γίνει η καλύτερη φόρμα της διακόσμησης.

Μικρό λεξικό

Serigraphy:
Από το Ελληνικό Serikos = μετάξι και Graphos = γράφω
 

Silk-screen printing:
Τεχνική παραγωγής πολλαπλών αντιγράφων, αλλιώς serigraphy με την χρήση “stencil”.
 

Η μελάνη απλώνεται και περνά από μια διάτρητη επιφάνεια τεντωμένη σε ένα πλαίσιο (τελάρο) βάφοντας από τις ανοιχτές περιοχές. Για την παραγωγή πολυχρωμιών χρησιμοποιούνται περισσότερα πλαίσια ένα για κάθε χρώμα.
 

Σαν μέσο έχει χρησιμοποιηθεί από πολύ μοντέρνους καλλιτέχνες όπως οι: Andy Warhol, Guy Maccoy, Edward Landon, Hy Warsager, Elizabeth Olds, Robert Gwathmey, Harry Gottlieb, Leonard Pylak, Harry Sternberg, Carl Zigrosser, Roy Lichtenstein και Peter Max.

Μεταξοτυπία:

Από το μετάξινο διάτρητο πρότυπο, “stencil” είναι βασική μέθοδος εκτύπωσης για την παραγωγή μιας μεγάλης ποικιλίας αντικειμένων, περιλαμβάνοντας από διακοσμητικά και διαφημιστικά panels, τυπωμένα κυκλώματα, χαρτιά, ευαίσθητους στο άγγιγμα διακόπτες, πλαστικά κουτιά, αυτοκόλλητα μέχρι τυπωμένα ενδύματα και γλυκά. Τα “stencil” σήμερα για τη μεταξοτυπία συνήθως παράγονται με φωτοχημικά μέσα.
 

Τελαρο:
Ένα πολύ λεπτό πλέγμα (γάζα) από φυσικό μετάξι, συνθετικό ή μεταλλικό τεντωμένο πολύ καλά σε ένα ορθογώνιο πλαίσιο (τελάρο) περασμένο με φωτοευαίσθητο επίστρωμα.
 

Φωτομεταφορά:
Η έκθεση της φωτοπολυμερικής επιφάνειας του τελάρου στο φως σε απόλυτη επαφή (contact) με ένα γραμμικό η ένα τονικό με μεγαλύτερο κόκκο από το άνοιγμα της γάζας φιλμ.
 

Εμφάνιση:
Το μη φωτισμένο πολυμερές υλικό ξεπλένεται με νερό για να δημιουργήσει τις ανοιχτές περιοχές της γάζας απ΄ όπου στην εκτύπωση θα περάσει η μελάνη.
 

Σπάτουλα: squeegee
Μια ελαστική σπάτουλα που στη πρέσα εκτύπωσης, θα πιέσει την επιστρωμένη με μελάνη γάζα στο υλικό και η μελάνη θα περάσει μέσω των ανοιχτών περιοχών της γάζας.
 

Πρέσα:
Πρέσες μεταξοτυπίας ποικίλουν από απλές χειρονακτικές μηχανές για μικρής κλίμακας εκτυπώσεις σε μπλουζάκια και μικροαντικείμενα μέχρι μεγάλες αυτόματες μηχανές για πολυχρωμίες, υψηλής πιστότητας για διαφημιστικές και άλλες εφαρμογές.

Η μεταξοτυπία χαρακτηρίζεται από την ικανότητα να παράγει εξαιρετικής ακρίβειας εικόνες σε οποιοδήποτε υπόστρωμα, περιλαμβάνοντας χαρτί, ξύλα, υφάσματα, μουσαμάδες, πλαστικά, μέταλλα, γυαλιά και τριών διαστάσεων υλικά.

Είναι η μοναδική μέθοδος εκτύπωσης που αποκλειστικά χρησιμοποιείται για να παράγει εικόνες με μεγάλη αντοχή στο ηλιακό φως και μεγάλη διάρκεια ζωής.

Επίσης τα ηλεκτρονικά κυκλώματα στην ηλεκτρονική και τα κυκλώματα σε ευαίσθητους στη αφή διακόπτες για παράδειγμα είναι τυπωμένα με ειδικά αγώγιμα στον ηλεκτρισμό μελάνια.

Χρύσανθος Αγγελάκης